ولایت و امامت حضرت علی (ع

ولایت

ولایت، بعد عملی امامت و یکی از شئون امام است. ولایت، پرتو ولایت الهی است. «اِنّما وَلِیّکُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الّذینَ آمَنُوا الّذینَ ؛ آن کس را که خداوند منصب امامت داده، ولایت خلق را بدو سپرده است.»[1] ولیّ خدا بر خلق قیمومیت دارد و از آن رو که از سرچشمه وحی مدد می گیرد و به مصالح خلق آگاه و به خصلت علم و عدل آراسته است، درباره مردم بر خودشان اولویت دارد: «النّبِیّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ».[2]

بدیهی است که بر اساس کتاب و سنت، حاملان بار امانت الهی در مرحله نخست علی(ع) و فرزندان او هستند که پذیرش ولایت آنان بر همگان واجب است.

در قرآن کریم، مصداق بارز آنچه با عنوان ولایت الهی، امانت ربوبی، هدایت واقعی طریق حق، قدم صدق، صراط مستقیم، بندگی و تسلیم، موعظه خداوندی و امثال آن آمده، ولایت پیشوایان معصوم است و آنچه با عنوان استکبار، کفر، ضلالت، نفاق، انکار، همگامی با شیطان و مانند اینها ذکر شده، در انکار این ولایت مصداق می یابد.

امامت

مقام امامت و پیشوایی و شایستگی برای هدایت خلق تحت امر الهی، چیزی نیست که برای هرکس قابل دسترسی باشد. از این رو، هنگامی که بشارت الهی در خصوص امامت ابراهیم بدو می رسد، از شدت وجد و اشتیاق عرضه می دارد: «آیا از ذریه من نیز کسانی هستند که به امامت برگزیده شوند؟» و آن گاه پاسخ می شنود که امامت عهد الهی است و ستم کاران شایستگی تصدی آن را ندارند، هر چند از دودمان تو باشند: «قالَ وَ مِنْ ذُرِّیّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظّالِمینَ».[3]

باری، امامت امانت گران سنگ الهی است و حاملان آن کسانی هستند که از شایستگی حمل این امانت و خلافت خداوندی برخوردار باشند، نه انسان هایی ظلوم و جهول؛ چه آنها غاصبانی هستند که گستاخانه خود را در معرض چنین امتحانی قرار داده و با قهر و غلبه و تزویر، به حریم امانت الهی خیانت کرده و آن را به قبضه درآورده اند.

آیه «لاینال عهدی الظالمین»، امامت هر ستمگری را تا روز قیامت مردود شمرد و آن را به برگزیدگان خالص خدا منحصر ساخت. آن گاه خداوند، ابراهیم را به آن گرامی داشت و امامت را به کسانی از ذریه او که اهل صفا و اخلاص و تقوا و طهارت بودند، اختصاص داد.